Vrste dijaliza
Postoje dvije osnovne vrste dijalize: hemodijaliza i peritonealna dijaliza. Svakako je potrebno prije same dijalize znati koja vrsta dijalize će se primjeniti kod pacijenta kako bi se mogao napraviti odgovarajući pristup krvi.
Istorija dijalize
Stanje akutnog i kroničnog zatajenja bubrega koje ako se ne liječi dovodi do smrti, bolest je stara koliko i samo čovječanstvo. U Starom Rimu, a kasnije i u Srednjem vijeku kao terapije za uremiju (grčka riječ za trovanje urinom, doslovno"urin u krvi") korištene su tople kupelji, terapije znojenja, puštanje krvi i eneme (klistir).
Današnja terapija za zatajenje bubrega uključuje fizikalne procese kao što su osmoza i difuzija koji omogućuju transport tekućina i otopljenih tvari. Prvi znanstveni opis takve procedure dao je 50-ih godina 19. stoljeća škotski kemičar Tomas Graham. U to vrijeme osmoza i dijaliza su postale popularne metode za odjeljivanje vode iz otopina kroz polupropusne (semipermeabilne) membrane. Daleko ispred svog vremena Graham je u svom opisu nagovijestio potencijalnu upotrebu takve procedure u medicini.
Smatra se da su engleski liječnici Hales i Warrick 1744. godine postavili temelje suvremene peritonealne dijalize. Oni su 50-godišnjoj bolesnici s ascitesom ispirali trbušnu šupljinu mješavinom vode i vina u omjeru 50:50.
Prvu peritonealnu dijalizu na uremičnim bolesnicima izveo je njemački liječnik Georg Ganter 1923. godine na Sveučilištu u Wurtzburgu. Između 1924. i 1938. medicinski timovi iz Njemačke i SAD-a izvodili su redovno ponavljane ili intermitentne peritonejske dijalize dokazujući kako takva procedura može poslužiti kao zamjena za normalnu bubrežnu funkciju.
Prva uspješna hemodijaliza je urađena u bolnici Peter Bent Brigham u Bostonu 1948. godine sa Kolfovom mašinom koju je modifikovao Karl Walter koristeći rotirajući bubanj kod 67-godišnje bolesnice koja je bila primljena u bolnicu zbog akutnog zatajenja bubrega. Taj postupak omogućio je da bolesnica bude otpuštena iz bolnice sa normalnom bubrežnom funkcijom.
Današnja terapija za zatajenje bubrega uključuje fizikalne procese kao što su osmoza i difuzija koji omogućuju transport tekućina i otopljenih tvari. Prvi znanstveni opis takve procedure dao je 50-ih godina 19. stoljeća škotski kemičar Tomas Graham. U to vrijeme osmoza i dijaliza su postale popularne metode za odjeljivanje vode iz otopina kroz polupropusne (semipermeabilne) membrane. Daleko ispred svog vremena Graham je u svom opisu nagovijestio potencijalnu upotrebu takve procedure u medicini.
Smatra se da su engleski liječnici Hales i Warrick 1744. godine postavili temelje suvremene peritonealne dijalize. Oni su 50-godišnjoj bolesnici s ascitesom ispirali trbušnu šupljinu mješavinom vode i vina u omjeru 50:50.
Prvi povijesni opis dijalize kao medicinske tehnike publiciran je 1913. Abel, Rowntree i Turner sa Sveučilišta u Baltimoreu "dijalizirali" su anestezirane životinje usmjerujući njihovu krv izvan tijela kroz cjevčice sa polupropusnim membranama. Isti autori su uveli pojam "vještački bubreg".
 |
| Machine from Abel and colleagues, 1913 |
Prvi vještački bubreg (rotacioni dijalizator) napravljen je u Kampenu (Holandija) 1941. godine.
 |
| Dr Willem J. Kolf, konstruktor prvog veštačkog bubrega |
Prva uspješna hemodijaliza je urađena u bolnici Peter Bent Brigham u Bostonu 1948. godine sa Kolfovom mašinom koju je modifikovao Karl Walter koristeći rotirajući bubanj kod 67-godišnje bolesnice koja je bila primljena u bolnicu zbog akutnog zatajenja bubrega. Taj postupak omogućio je da bolesnica bude otpuštena iz bolnice sa normalnom bubrežnom funkcijom.
Tek sa uvođenjem kanila za stvaranje arteriovenskog šanta od strane Scribnera u kliničku praksu, dijaliza postaje primjenjiva kod bolesnika sa terminalnom renalnom insuficijencijom. Ovaj period u istoriji dijalize bio je obilježen velikom diskrepancom između broja mašina za dijalizu i broja bolesnika sa terminalnom renalnom insuficijencijom. Tih godina je samo u SAD od terminalne bubrežne insuficijencije umiralo 50.000-90.000 bolesnika godišnje. Pri tome se najviše 500 bolesnika moglo održavati u životu pomoću vještačkih bubrega ili transplantacije bubrega, a "ostali su ostavljani da umru" (reči J.E. Fogarty, člana Kongresa, Predstavničkog doma Sjedinjenih država). U to vreme postojali su odbori koji su odlučivali kod kojeg bolesnika će dijaliza biti primjenjena. Rešenje je bilo u tehničkom pojednostavljivanju vještačkog bubrega. Godine l968. W. Kolff je pisao: "Pomisao na to da će jednoga dana odbačeni jednom upotrebljeni vještački bubrezi krasiti okolinu kao prazne kutije od cigareta je dosta neprijatna. Ali voljeli mi to ili ne, bubreg za jednokratnu upotrebu je vještački bubreg budućnosti".
God. 1968. Kolff je takođe pisao: "Pri izboru membrane važno je odrediti klirens ne samo za ureju, nego i za kreatinin, mokraćnu kiselinu i druge supstancije. Mi još ne znamo sasvim tačno kojih se supstancija treba najviše osloboditi da se suzbiju simptomi hronične uremije". Ova vizionarska misao je bila ideja vodilja u usavršavanju postojećih i iznalaženju novih metoda dijalize.
Prvo sredstvo za izvođenje ultrafiltracije opisali su Brull u Francuskoj i Geiger u Jerusalemu 1928. i 1931. godine, a prvu ultrafiltraciju na eksperimentalnim životinjama su izveli Malinow i Korzon 1947. godine. Tokom 1950. godine više autora (Leonards, Kahn, Kolff) demonstrira mogućnost uklanjanja tečnosti kod pasa i ljudi uz primenu ultrafiltracije. Tek 1963. godine je Alwal napravio prvi dijalizator koji je omogućavao rapidnu ultrafiltraciju.
Alwallov dijalizator
Moderna era hemofiltracije je započela izvještajem Bluemle i Hendersona 1967. godine o iskustvu sa upotrebom visoko permeabilnih membrana u uklanjanju tečnosti i čestica, uz istovremenu predilucionu nadoknadu tečnosti. Kliničku primenu ove metode opisao je 1972. godine Quellhorst, upotrebljavajući pri tome dijalizator Rhone-Pulenc RP-6 sa membranom od poliakrilonitrila. Godine 1977. na konferenciji u Švajcarskoj naziv dijafiltracija uveden od strane Hendersona zamjenjen je nazivom hemofiltracija. Uprkos visokoj ceni, infektivnim komplikacijama i tehničkoj kompleksnosti same metode, interesovanje za metodu je opstalo prije svega zahvaljujući impresivnoj hemodinamskoj stabilnosti bolesnika tretiranih hemofiltracijom, u odnosu na bolesnike tretirane acetatnom hemodijalizom. Poboljšanjem standardne hemodijalize (kontrolisana ultrafiltracija, bikarbonatna dijaliza) interesovanje za kliničku primenu hemofiltracije jenjava.
Godine 1979. Henderson je prvi opisao proizvodnju sterilne supstitucione tečnosti.
Prva hemodijafiltracija, nazvana simultana hemofiltracija/hemodijaliza, izvedena je 1976. godine u Giessenu (Nemačka) i o njoj je 1978. godine referisao Leber sa saradnicima. On-line hemodijafiltracija je prvi put opisana 1985. godine, a šira primena ove metode počinje sredinom devedesetih godina.
Prošlo je više od 50 godina od pionirskih radova na polju ekstrakorporalne depuracije krvi kod bolesnika sa terminalnom renalnom insuficijencijom. Danas se nekom od ovih metoda liječi više od milion bolesnika širom svijeta, a najčešće primjenjivana metoda je hemodijaliza. Incidencija terminalne renalne insuficijencije se kreće od 100 do 250 novih slučajeva na milion stanovnika. Profil bolesnika i zahtjevi vezani za dijalizu su se vremenom mijenjali. Danas cilj dijalize nije samo održavanje bolesnika u životu već i ostvarivanje što većeg stepena rehabilitacije i kvaliteta života. Cilj dijalize u budućnosti će i kao i uvek biti približavanje funkciji prirodnih bubrega, u kvantitativnom i kvalitativnom smislu, a u realizaciji tog cilja i dalje će biti neophodna udruženost medicinskih i tehničko-tehnoloških istraživanja.
Dijaliza
Dijaliza (gr. dialusis; dia - kroz i lusis - labavljenje) je proces koji se koristi da se zamjeni funkcija bubrega kod njihovog zatajenja. Dijaliza može u većoj mjeri zamjeniti ekskretornu funkciju bubrega, ali ne i njihovu endokrinu funkciju.
Dijaliza je postupak uklanjanja toksina iz tijela izravnim načinom (hemodijaliza) ili posredno preko peritonejske tekućine (peritonejska dijaliza) koristeći difuziju kroz polupropusnu membranu ili ultrafiltraciju.
Polupropusna (semipermeabilna) membrana
Princip rada hemodijalize
Dijaliza je postupak uklanjanja toksina iz tijela izravnim načinom (hemodijaliza) ili posredno preko peritonejske tekućine (peritonejska dijaliza) koristeći difuziju kroz polupropusnu membranu ili ultrafiltraciju.
Dijalizat ili dijalizna otopina je tekućina kemijskog sastava sličnog ljudskoj plazmi i koristi se za uravnoteženje kemijskog sastava tjelesnih tekućina. Ta otopina se nalazi u dijalizatoru i pomaže ukloniti otpadne tvari i suvišnu tekućinu iz dijalizirane krvi. Sastav dijalizata prilagođava se specifičnim potrebama svakog bolesnika.
Dijaliza se zasniva na tri osnovna principa:
- difuzija,
- osmoza
- ultrafiltracija.
Difuzija je prolazak otopljene tvari kroz membranu iz prostora višeg koncentracijskog gradijenta u prostor nižeg koncentreacijskog gradijenta dok se koncentracije s obje strane membrane ne izjednače. Difuzija čisti krv od malih molekula (otpada, toksina i prekomjernih iona).
Osmoza je prolazak otapala kroz membranu iz područja niske koncentracije otopljene tvari u područje visoke koncentracije, dok se koncentracije s obje strane membrane ne izjednače. Osmoza premješta vodu kroz dijaliznu membranu kako bi se izjednačila koncentracija otopine s obje strane membrane.
Ultrafiltracija je postupak kod kojeg povišeni pritisak s jedne strane membrane tjera vodu i otopljene tvari iz jednog odjeljka preko membrane u drugi odjeljak gdje je pritisak manji dok se tlakovi s jedne i druge strane membrane ne izjednače. Ultrafiltracija prenosi srednje velike i velike molekule i prekomjernu tekućinu kroz dijaliznu membranu.
Pretplati se na:
Postovi (Atom)